Cami-cemevi tartışması sürüyor, daha bir süre de sürecek gibi görünüyor. Dün bu köşede, cemaat-Cem Vakfı girişimine karşı Alevi kanadından...

Cami-cemevi tartışması sürüyor, daha bir süre de sürecek gibi görünüyor.
Dün bu köşede, cemaat-Cem Vakfı girişimine karşı Alevi kanadından gelen haklı itirazları sıralamış, bu arada kimilerince dillendirilen şu şikâyeti aktarmıştım:
- Ne kadar hoşgörü gösterirsek gösterelim, bir türlü yaranamıyoruz.
Hoşgörü, nasibimizi az almış olmamıza karşın, geçmişimizdeki kuşkulu varlığıyla fazlaca şişindiğimiz bir kavram.

Hani kimilerini dinlesek, Anadolu bir hoşgörü beşiği, tarihimiz ise, bin bir düşüncenin bin bir çiçeğinin filizlendiği bir gül bahçesidir.
Ne yazık ki, bazı istisnaları bir yana bırakırsanız, ne uzak ne de yakın geçmişimiz bu şişinmelerimizi doğrular niteliktedir.
Bu da doğaldır.

Hoşgörü de, üretim ilişkilerinin bir türevidir. Tarım toplumu kültürü, kendisinden önceki dönemlere göre, daha ileri olsa bile hoşgörü açısından yine de gelişmemiştir.

Daha tarım toplumu kültüründen henüz tümüyle kurtulamamış olan toplumumuzda, son zamanlarda hoşgörü, artacağına azalmaktadır.
Tayyip Bey’in bu olguya olağanüstü katkısını görmemek mümkün değil.
Bugünkü iktidar, egemenliğini, gerginlikle, karşısındakini ötekileştirmekle tek sözcükle hoşgörüsüzlükle pekiştirme politikasını uygulamaktadır.
Şimdilik, başarılı görünen ama çok büyük tehlikelere gebe olan bir tutum bu.
***
İşin garibi, hoşgörü yoksunluğumuz gibi, hoşgörü tutkunluğumuz da sakıncalı. Çünkü onu, yanlış anlıyor, yanlış yerlerde kâğıt oyunlarının jokerleri gibi kullanıyoruz.

Hoşgörü kavramı daha çok, laikliğe karşı olan çevrelerin, son yıllarda dinsel inançlar karşısındaki tavır için kullandıkları bir kavramdır.
Özellikle Gülen cemaati, devlet içinde örgütlenirken, çevreye hep hoşgörü gülücükleri göndermeye, hoşgörüyü din, vicdan özgürlüğünün yasal güvencelerinin yerine geçirmeye çabalamışlardır.
“Laikliğin yasal güvencelerinin yerini hoşgörünün almasının ne sakıncası var” demeyin.

Çünkü kişisel ilişkilerde, insanın kendi davranış biçimi içinde önemli bir yer tutan hoşgörü, aslında yasal güvencenin yerini tutamaz.
Hoşgörü bir ast üst ilişkisini içerir.

Hoşgörüyü ithal ettiğimiz Frenk ülkelerinde hoşgörünün karşılığı olan tolerans, bir kimsenin sizinkine aykırı görüş ve davranışlarına, aksine davranmak hakkı ve olanağınız olmasına karşın tahammül etmeniz demektir.

Görülüyor ki, burada hoşgörü gösterilen kişiye karşı aslında o türlü davranmamak imkânı da mevcuttur.

***

Demokrasilerde din ve vicdan özgürlüğüne, ifade hürriyetine saygı, herhangi bir kimsenin, hatta siyasi iktidarın, devletin ihtiyarına (yani keyfine) kalmış bir husus değildir.

Tam tersine herkes, hatta devlet bile ona saygı göstermekle yükümlüdür. Kimsenin, hatta devletin bile haddine değildir, “ben buna hoşgörü göstereyim mi, göstermeyeyim mi” diye sormak.
Yurttaşın temel hak ve özgürlükleri, özüne kimsenin, hatta devletin de dokunamayacağı yasal güvenceler altındadır.

Din ve vicdan özgürlüğü, düşüncesini ifade serbestliği ancak o zaman vardır, yoksa herhangi birinin hoşgörüsüne bağlı olduğu durumlarda değil.
Hatta devletin bu edilgen yani saygılı karışmaz tutumu da, demokrasi ile onun onsuz olmazı laikliğin oluşması için yeterli değildir. Aynı zamanda devlet, inancın ve düşünce özgürlüğünün kullanım alanını temiz tutmak, kullanımı fiilen mümkün kılmakla yükümlüdür.

Kısacası devlet yalnız vatandaşın özgürlüğüne saygı göstermeyecek, ama aynı zamanda o özgürlüğün alanını saldırılardan masun tutacaktır.
Sanıyorum, cami-cemevi tartışmasına da bu açıdan bakılınca, esas yapılması gerekenin cemevine hoşgörü göstermek değil, ama aynı zamanda, onu ibadethane olarak kabul edenlerin inanç özgürlüğünü yasal güvenceyle bağlamak, sonra da o alanları saldırıya karşı korumaktır.
Günün deyişiyle “hoşgörü ‘out’, inanca yasal güvence ‘in’” durumları yani!

14 Eylül 2013 – Cumhuriyet