04-29-2019, 06:32 PM
ALEVİLİK (BEKTAŞİLİK, KIZILBAŞLIK) VE ONLARA YAKIN İNANÇLAR- İlhan ERDEM
Ali Duran Gülçiçek, ALEVİLİK (BEKTAŞİLİK, KIZILBAŞLIK) VE ONLARA YAKIN
İNANÇLAR, III. cilt, Etnographia Anatolica, Köln 2004.
ÖZET
Bu yazıda, Ali Duran Gülçiçek tarafından hazırlanan, Alevilik (Bektaşilik, Kızılbaşlık) Ve Onlara Yakın İnançlar, adlı eser tanıtılmaktadır.
ABSTRACT
In this writing, the work of Ali Duran Gülçiçek that is named Alevilik (Bektaşilik, Kızılbaşlık) Ve Onlara Yakın İnançlar, is introduced.
Ali Duran Gülçiçek tarafından hazırlanan; alanında kapsamlı bir araştırmayı yansıtan
ve bu konudaki bilgilere derli toplu ulaşmayı sağlayan Alevilik (Bektaşilik, Kızılbaşlık) Ve Onlara Yakın İnançlar adlı kitabın tanıtımına geçmeden önce yzar hakkında kısa bir bilgi verelim.
Ali Duran Gülçiçek, 1955 tarihinde Sivas’ın İmranlı ilçesine bağlı Karacaören Bucak
merkezinde doğdu. İlk ve orta öğreniminden sonra bir süre Yıldız Devlet Mimarlık ve
Mühendislik Akademisinde çalıştı. 1977’de Almanya’ya gitti; burada Sosyal Akademiyi
bitirdi. Bir yandan sosyal politika ve ekoloji alanında sosyal danışman ve çevre danışmanı olarak hizmet verirken, diğer yandan kurucusu ve başkanı olduğu, merkezi Köln’de bulunan Ethnographia Anatolica Studen-und Kulturzenntrum (Anadolu Etnografyası Araştırma ve Kültür Merkezi) bünyesinde halk bilimi, halk edebiyatı, Alevi-Bektaşi inanç ve öğretisi konularında araştırmalarda bulundu. Bu konularda bir çok makalesi ve kitabı vardır.
Tanıtacağımız eser üç cilttir. Eserde, Alevilik hakkında genel bilgiler verilmektedir.
Giriş bölümünde Aleviliğin tanımından başlayarak tarihi gelişimiyle, farklı kollara
ayrılmasıyla, temsilcileriyle, edebiyatıyla Alevilik hakkında merak edilen pek çok husus ele alınmaktadır.
Eserde Aleviliğin tanımı şu şekilde yapılmaktadır:
“Alevilik, diğer adlarıyla Bektaşilik ve Kızılbaşlık, her şeyden önce insanı ve hayatı
sevmek demektir. Bu sevginin temelinde Hakk-Muhammed-Ali, başka bir tanımla Tanrıİnsan-Doğa üçlüsü vardır. Üçler arsında özde, temelde hiçbir ayrılık yoktur.”
“Alevilik, farklı kökenlerden (özellikle Türk, Türkmen, Kürt, Arnavut gibi) ve farklı
kültürlerden gelen insanların ortak değerlerinden oluşan bir inanç sistemidir. Bu inanç
sisteminde, İslâm gizemciliğindeki Ali kültü, Ehl-i Beyt sevgi ve saygısıyla birlikte, İslâm öncesi halk inançlarının, tabiat kültünün, Şamanizm, Maniheizm, Budizm, Zerdüştlük gibi inançların, zengin Anadolu ve Asya kültürlerinin ve yeni Platonculuğun da etkilerini görürüz.”
“Alevilikte üzerinde özenle durulan, 4 kapı ve 40 makam içerisinde de yer alan 12 ilke
vardır. Alevi-Bektaşi yoluna giren her talipten ve her candan beklenilen bu temel ahlak ilkeleri şöyledir: 1. Eline sahip ol 2. Diline sahip ol 3. Beline sahip ol 4. Gazabını yutucu ol 5.Sır saklayıcı ol 6. Ayıp örtücü ol 7. Alın açıklığı (kuşade-i pişani) 8. Gönül açıklığı (kuşade-i dil) 9. Sofra açıklığı (kuşade-i honça) 10. Aşına sahip ol 11. Eşine sahip ol 12. İşine sahip ol.”
“Tanrı -insan- doğa sevgisine dayanan Alevilik, insan merkeziyetçi bir inanç
sistemidir. Her şeyi insanda arar. Aradığı insan ise, bilgi ve irfanla donanmış, kendini bilen, gerçeği tanıyan, doğruyu yanlıştan ayıran, eşyanın aslını ve farkını bilen, gönül gözüyle gören, gönül kulağıyla dinleyen, söyleyen değil söyletene bakan, nefsinin peşinde değil hakikat peşinde arif insandır.”
Yazar, Aleviliğin tanımını yaparken Hacı Bektaş Veli, Pir Sultan Abdal, Yunus Emre
ve başka şairlerin şiirlerinden alıntılar yapmaktadır. Bu üslûp eserin diğer bölümlerinde de sıkça rastlanılan bir durumdur.
Eser, yedi bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, Aleviliğin tarihî gelişimi ile
ilgilidir. Bu bölümde yazar, Aleviliğin genel tanımından başlayarak, Alevi gizemciliği ve
hümanizmi, Hallac-ı Mansur ve enelhak, Aleviliğin Ali kültüyle birlikte İslâmiyet içerisinde oluşumu, Aleviliğin Bektaşilikle birlikte Anadolu ve Balkanlarda oluşumu hakkında bilgiler vermektedir. Selçuklular ve Osmanlılar döneminden başlanarak Yeniçeri Ocağı’nın Alevilikle olan ilişkisi ele alınıyor. Şeyh Bedrettin’in mücadele dolu hayatı ve Ahilikle Bektaşiliğin ilişkileri de bu bölümde anlatılmıştır.
İkinci bölümde Alevilerin yörelere göre dağılışları ve farklı isimlerle adlandırılmaları
izah edilmektedir. Alevilerin farklı isimlerle adlandırılma sebepleri açıklandıktan sonra
Kızılbaşlar, Tahtacı Aleviler, Çepni Aleviler, Sıraçlar, Nalcı Aleviler, Baraklar, Abdallar,
Avşarlar, Yörükler, Amucalar/Bedrediniler ve Nusayri Aleviler hakkında bilgi verilmektedir.
Üçüncü bölümde Alevi-Bektaşi uluları, ocakları ve dergâhları hakkında bilgi
verilmektedir. Üçler, beşler, yediler, vd. anlatıldıktan sonra On İki imam ve Hoca Ahmet Yesevi’den başlayarak toplam otuz Alevi büyüğü tanıtılmıştır. Bölümün sonunda da Alevi dergâhları anlatılmıştır.
Dördüncü bölüm, Aleviliğin inanç yapısı (erkânlar, törenler, dua ve gülbengler) ile
ilgilidir. Alevilikte dört kapı, kırk makam, ayn-i cem erkânı ve on iki hizmet ile diğer ayin ve erkân uygulamaları bu bölümde izah edilmiştir.
Beşinci bölüm, Alevilikte kadın erkek eşitliği, Alevilerin günümüzdeki konumları,
1993 Sivas olayları, Alevilerin istemleri, Alevi dernek ve vakıfları ile yayın organları
hakkında bilgi verilmiştir.
Altıncı bölümde Alevi-Bektaşi edebiyatı hakkında bilgi verilmiştir. Konularına göre
Alevi-Bektaşi nefesleri de bu bölümde anlatılmıştır.
Yedinci bölüm, şu kısımlardan oluşmaktadır: Sözlük, Alevi-Bektaşilikle ilgili
deyimler, terimler ve atasözleri; genel bibliyografya; indeks; Alevi-Bektaşi uluları ve
dergâhlarıyla ilgili resimleri.
Yazarın konuları açıklarken geniş bir araştırma yaptığı ve yoğun bir emek harcadığı
eserde kendini hissettirmektedir. İleri sürülen fikirler, dipnotlarla, değişik kaynaklardan delillerle izah edilmiştir. Yabancı araştırmacıların Alevilikle ilgili çalışmalar da çoğu bölümdezikredilmiştir. Yine şiirlerden bolca alıntılar alınmıştır.
Ali Duran Gülçiçek, eserini bir görev bilinciyle oluşturduğunu ve çalışmasının
amacını şu cümlelerle ifade etmektedir: “İnsanı insanla, insanı doğayla, halka ve Hakk’la birleştiren, uzlaştıran; halka hizmeti, Hakk’a hizmet olarak benimseyen; inancı hurafelerden arındıran, onu akla ve mantığa dayandıran; bilim, sanat, edebiyat ve müzikle iç içe olan AleviBektaşiliğin bu güzel değerlerini ortaya koyarak, onları tanıtmak ve daha güzele yönleriyle gelecek kuşaklara aktarmak, görevimiz olsa gerektir.”
Avrupa ve Asya kültürleri ve inançları arasında iyi bir anlaşma zeminini oluşturan ve
evrensel birçok değerler taşıyan Alevilik–Bektaşilik inancı, yaşam felsefesi ve kültürüyle geniş bir deryadır. Yoğun bir emekle hazırlayıp sunduğumuz bu yapıt, bu ulu deryadan sadece bir damladır. Kendi ölçüsünde Alevilik gerçeğinin tanıtılmasına, ön yargıların ve bilinçsizliğin giderilmesine, karşılıklı hoşgörü, sevgi ve barış ortamının yaratılmasına ufak bir katkı sağlayabilirse, yazılış amacına ulaşmış olacaktır.”
Ali Duran Gülçiçek’in tanıtımını yaptığımız bu eserinin yanında, elimizde bulunan
fakat burada sadece adlarını vereceğimiz şu eserleri de vardır:
- Der Weg Der Aleviten(Bektaschiten) / Alevi-Bektaşi Yolu (Almanca), Etnographia
Anatolica Yay. Köln, 2003.
- 99 Bektaschi Witze / Bektaşi Fıkralar (Almanca Türkçe), Etnographia Anatolica
Yay. Köln, 2003.
- Alevi- Bektaşi Fıkra-Nükte- Hiciv Antolojisi (Türkçe), Etnographia Anatolica Yay.
Köln, 2003.
- Türkülü Halk Hikâyeleri (Şah İsmail ile Gülüzar, Asuman ile Zeycan, Dızo ile Zülüf
Hatun), (Türkçe), Etnographia Anatolica Yay. Köln, 2003.
Ali Duran Gülçiçek’in tanıtımını yaptığımız bu kitapları, Gazi Üniversitesi Türk
Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi kütüphanesinde; 2466, 2467, 2468, 2469 ve 2470 kayıt numaralarıyla yer almaktadır.
G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, Arş. Gör.
http://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr
Ali Duran Gülçiçek, ALEVİLİK (BEKTAŞİLİK, KIZILBAŞLIK) VE ONLARA YAKIN
İNANÇLAR, III. cilt, Etnographia Anatolica, Köln 2004.
ÖZET
Bu yazıda, Ali Duran Gülçiçek tarafından hazırlanan, Alevilik (Bektaşilik, Kızılbaşlık) Ve Onlara Yakın İnançlar, adlı eser tanıtılmaktadır.
ABSTRACT
In this writing, the work of Ali Duran Gülçiçek that is named Alevilik (Bektaşilik, Kızılbaşlık) Ve Onlara Yakın İnançlar, is introduced.
Ali Duran Gülçiçek tarafından hazırlanan; alanında kapsamlı bir araştırmayı yansıtan
ve bu konudaki bilgilere derli toplu ulaşmayı sağlayan Alevilik (Bektaşilik, Kızılbaşlık) Ve Onlara Yakın İnançlar adlı kitabın tanıtımına geçmeden önce yzar hakkında kısa bir bilgi verelim.
Ali Duran Gülçiçek, 1955 tarihinde Sivas’ın İmranlı ilçesine bağlı Karacaören Bucak
merkezinde doğdu. İlk ve orta öğreniminden sonra bir süre Yıldız Devlet Mimarlık ve
Mühendislik Akademisinde çalıştı. 1977’de Almanya’ya gitti; burada Sosyal Akademiyi
bitirdi. Bir yandan sosyal politika ve ekoloji alanında sosyal danışman ve çevre danışmanı olarak hizmet verirken, diğer yandan kurucusu ve başkanı olduğu, merkezi Köln’de bulunan Ethnographia Anatolica Studen-und Kulturzenntrum (Anadolu Etnografyası Araştırma ve Kültür Merkezi) bünyesinde halk bilimi, halk edebiyatı, Alevi-Bektaşi inanç ve öğretisi konularında araştırmalarda bulundu. Bu konularda bir çok makalesi ve kitabı vardır.
Tanıtacağımız eser üç cilttir. Eserde, Alevilik hakkında genel bilgiler verilmektedir.
Giriş bölümünde Aleviliğin tanımından başlayarak tarihi gelişimiyle, farklı kollara
ayrılmasıyla, temsilcileriyle, edebiyatıyla Alevilik hakkında merak edilen pek çok husus ele alınmaktadır.
Eserde Aleviliğin tanımı şu şekilde yapılmaktadır:
“Alevilik, diğer adlarıyla Bektaşilik ve Kızılbaşlık, her şeyden önce insanı ve hayatı
sevmek demektir. Bu sevginin temelinde Hakk-Muhammed-Ali, başka bir tanımla Tanrıİnsan-Doğa üçlüsü vardır. Üçler arsında özde, temelde hiçbir ayrılık yoktur.”
“Alevilik, farklı kökenlerden (özellikle Türk, Türkmen, Kürt, Arnavut gibi) ve farklı
kültürlerden gelen insanların ortak değerlerinden oluşan bir inanç sistemidir. Bu inanç
sisteminde, İslâm gizemciliğindeki Ali kültü, Ehl-i Beyt sevgi ve saygısıyla birlikte, İslâm öncesi halk inançlarının, tabiat kültünün, Şamanizm, Maniheizm, Budizm, Zerdüştlük gibi inançların, zengin Anadolu ve Asya kültürlerinin ve yeni Platonculuğun da etkilerini görürüz.”
“Alevilikte üzerinde özenle durulan, 4 kapı ve 40 makam içerisinde de yer alan 12 ilke
vardır. Alevi-Bektaşi yoluna giren her talipten ve her candan beklenilen bu temel ahlak ilkeleri şöyledir: 1. Eline sahip ol 2. Diline sahip ol 3. Beline sahip ol 4. Gazabını yutucu ol 5.Sır saklayıcı ol 6. Ayıp örtücü ol 7. Alın açıklığı (kuşade-i pişani) 8. Gönül açıklığı (kuşade-i dil) 9. Sofra açıklığı (kuşade-i honça) 10. Aşına sahip ol 11. Eşine sahip ol 12. İşine sahip ol.”
“Tanrı -insan- doğa sevgisine dayanan Alevilik, insan merkeziyetçi bir inanç
sistemidir. Her şeyi insanda arar. Aradığı insan ise, bilgi ve irfanla donanmış, kendini bilen, gerçeği tanıyan, doğruyu yanlıştan ayıran, eşyanın aslını ve farkını bilen, gönül gözüyle gören, gönül kulağıyla dinleyen, söyleyen değil söyletene bakan, nefsinin peşinde değil hakikat peşinde arif insandır.”
Yazar, Aleviliğin tanımını yaparken Hacı Bektaş Veli, Pir Sultan Abdal, Yunus Emre
ve başka şairlerin şiirlerinden alıntılar yapmaktadır. Bu üslûp eserin diğer bölümlerinde de sıkça rastlanılan bir durumdur.
Eser, yedi bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, Aleviliğin tarihî gelişimi ile
ilgilidir. Bu bölümde yazar, Aleviliğin genel tanımından başlayarak, Alevi gizemciliği ve
hümanizmi, Hallac-ı Mansur ve enelhak, Aleviliğin Ali kültüyle birlikte İslâmiyet içerisinde oluşumu, Aleviliğin Bektaşilikle birlikte Anadolu ve Balkanlarda oluşumu hakkında bilgiler vermektedir. Selçuklular ve Osmanlılar döneminden başlanarak Yeniçeri Ocağı’nın Alevilikle olan ilişkisi ele alınıyor. Şeyh Bedrettin’in mücadele dolu hayatı ve Ahilikle Bektaşiliğin ilişkileri de bu bölümde anlatılmıştır.
İkinci bölümde Alevilerin yörelere göre dağılışları ve farklı isimlerle adlandırılmaları
izah edilmektedir. Alevilerin farklı isimlerle adlandırılma sebepleri açıklandıktan sonra
Kızılbaşlar, Tahtacı Aleviler, Çepni Aleviler, Sıraçlar, Nalcı Aleviler, Baraklar, Abdallar,
Avşarlar, Yörükler, Amucalar/Bedrediniler ve Nusayri Aleviler hakkında bilgi verilmektedir.
Üçüncü bölümde Alevi-Bektaşi uluları, ocakları ve dergâhları hakkında bilgi
verilmektedir. Üçler, beşler, yediler, vd. anlatıldıktan sonra On İki imam ve Hoca Ahmet Yesevi’den başlayarak toplam otuz Alevi büyüğü tanıtılmıştır. Bölümün sonunda da Alevi dergâhları anlatılmıştır.
Dördüncü bölüm, Aleviliğin inanç yapısı (erkânlar, törenler, dua ve gülbengler) ile
ilgilidir. Alevilikte dört kapı, kırk makam, ayn-i cem erkânı ve on iki hizmet ile diğer ayin ve erkân uygulamaları bu bölümde izah edilmiştir.
Beşinci bölüm, Alevilikte kadın erkek eşitliği, Alevilerin günümüzdeki konumları,
1993 Sivas olayları, Alevilerin istemleri, Alevi dernek ve vakıfları ile yayın organları
hakkında bilgi verilmiştir.
Altıncı bölümde Alevi-Bektaşi edebiyatı hakkında bilgi verilmiştir. Konularına göre
Alevi-Bektaşi nefesleri de bu bölümde anlatılmıştır.
Yedinci bölüm, şu kısımlardan oluşmaktadır: Sözlük, Alevi-Bektaşilikle ilgili
deyimler, terimler ve atasözleri; genel bibliyografya; indeks; Alevi-Bektaşi uluları ve
dergâhlarıyla ilgili resimleri.
Yazarın konuları açıklarken geniş bir araştırma yaptığı ve yoğun bir emek harcadığı
eserde kendini hissettirmektedir. İleri sürülen fikirler, dipnotlarla, değişik kaynaklardan delillerle izah edilmiştir. Yabancı araştırmacıların Alevilikle ilgili çalışmalar da çoğu bölümdezikredilmiştir. Yine şiirlerden bolca alıntılar alınmıştır.
Ali Duran Gülçiçek, eserini bir görev bilinciyle oluşturduğunu ve çalışmasının
amacını şu cümlelerle ifade etmektedir: “İnsanı insanla, insanı doğayla, halka ve Hakk’la birleştiren, uzlaştıran; halka hizmeti, Hakk’a hizmet olarak benimseyen; inancı hurafelerden arındıran, onu akla ve mantığa dayandıran; bilim, sanat, edebiyat ve müzikle iç içe olan AleviBektaşiliğin bu güzel değerlerini ortaya koyarak, onları tanıtmak ve daha güzele yönleriyle gelecek kuşaklara aktarmak, görevimiz olsa gerektir.”
Avrupa ve Asya kültürleri ve inançları arasında iyi bir anlaşma zeminini oluşturan ve
evrensel birçok değerler taşıyan Alevilik–Bektaşilik inancı, yaşam felsefesi ve kültürüyle geniş bir deryadır. Yoğun bir emekle hazırlayıp sunduğumuz bu yapıt, bu ulu deryadan sadece bir damladır. Kendi ölçüsünde Alevilik gerçeğinin tanıtılmasına, ön yargıların ve bilinçsizliğin giderilmesine, karşılıklı hoşgörü, sevgi ve barış ortamının yaratılmasına ufak bir katkı sağlayabilirse, yazılış amacına ulaşmış olacaktır.”
Ali Duran Gülçiçek’in tanıtımını yaptığımız bu eserinin yanında, elimizde bulunan
fakat burada sadece adlarını vereceğimiz şu eserleri de vardır:
- Der Weg Der Aleviten(Bektaschiten) / Alevi-Bektaşi Yolu (Almanca), Etnographia
Anatolica Yay. Köln, 2003.
- 99 Bektaschi Witze / Bektaşi Fıkralar (Almanca Türkçe), Etnographia Anatolica
Yay. Köln, 2003.
- Alevi- Bektaşi Fıkra-Nükte- Hiciv Antolojisi (Türkçe), Etnographia Anatolica Yay.
Köln, 2003.
- Türkülü Halk Hikâyeleri (Şah İsmail ile Gülüzar, Asuman ile Zeycan, Dızo ile Zülüf
Hatun), (Türkçe), Etnographia Anatolica Yay. Köln, 2003.
Ali Duran Gülçiçek’in tanıtımını yaptığımız bu kitapları, Gazi Üniversitesi Türk
Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi kütüphanesinde; 2466, 2467, 2468, 2469 ve 2470 kayıt numaralarıyla yer almaktadır.
G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, Arş. Gör.
http://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr
Alevi forum,alevi köyleri,alevi türküleri,alevi ünlüler,alevi sözleri,alevilik nedir,alevi nedir